Strona główna
english
polski

Antoni Gryzina Lasek


Aktualności
Na „Święto Gór”, które odbywało się w dniach 4-11 sierpnia 1935 roku w Zakopanem, przybyli ludzie gór z różnych regionów II Rzeczpospolitej, od Czeremoszu po Olzę, by zaprezentować piękno i różnorodność swoich tradycji. Rozmach przedsięwzięcia był niebywały, uczestniczyło w nim około 50 tysięcy osób. Program obchodów był bardzo bogaty i według relacji prasy za te przedsięwzięcia był w dużej mierze odpowiedzialny organizacyjnie Antoni Gryzina Lasek, nazwany przez Tadeusza Giewont-Szczecinę spiritus movens Święta Gór.


Antoni Gryzina Lasek, „Doktor Świder” (ur. 1892 w Tarnowie, zm. 1941 w Nowym Sączu) – syn powstańca styczniowego 1863 roku, legionista, piłsudczyk, major Wojska Polskiego, pierwszy organizator konspiracji antyhitlerowskiej na Limanowszczyźnie, Nowosądecczyźnie i Podhalu, komendant Podokręgu Górskiego Związku Czynu Zbrojnego, lekarz, chemik, urzędnik, balneolog, działacz Związku Podhalan, inicjator eksploatacji źródeł mineralnych w Szczawie i pierwszy pomysłodawca utworzenia w Szczawie uzdrowiska. Odznaczony najwyższym polskim odznaczeniem wojskowym Virtuti Militar

Antoni Lasek do 1894 roku mieszkał w Tarnowie. Po ukończeniu gimnazjum w Nowym Sączu studiował w latach 1911–1912 na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. W czasie I wojny światowej służył jako lekarz I Brygady Legionów Polskich[3]. Walczył w szeregach 2 szwadronu kawalerii[4]. 10 lutego 1915 roku był ranny w lewą nogę i przebywał w szpitalu w Oświęcimiu[4]. Został zdemobilizowany w stopniu majora[3]. Zamieszkał w Warszawie, w latach 1920–1922 był członkiem ekipy sanitarnej zwalczającej epidemie chorób zakaźnych. W 1936 roku był pełniącym obowiązki kierownika Miejskich Zakładów Sanitarnych przy ulicy Spokojnej 15 w Warszawie[5]. Później, aż do wybuchu wojny był wyższym urzędnikiem Rady m.st. Warszawy[1]. W sierpniu 1926 roku wydał w Grodnie własnym nakładem książkę pt. Dezynsekcja cyjanowodorowa oraz wskazówki praktyczne do jej wykonania[6]. W książce tej jej recenzent, prof. Roman Nitsch tytułuje Antoniego Gryzinę-Laska doktorem.


W latach 30. XX wieku Antonii Gryzina Lasek kupił w Dobrej koło Limanowej duży drewniany, góralski dom. (Dobra 406. Dom został zburzony w 2010 roku). Willa służyła rodzinie do celów wypoczynkowych. Wybuch wojny 1 września 1939 roku zastał Gryzina Lasków w Dobrej. Major Antoni Gryzina Lasek „Doktor Świder” został wyznaczony na komendanta Podokręgu Górskiego Związku Czynu Zbrojnego na terenie powiatów: nowosądeckiego, nowotarskiego, limanowskiego, gorlickiego, jasielskiego, krośnieńskiego i sanockiego. Przystąpił do organizacji wojskowych struktur konspiracyjnych podziemnego państwa polskiego. Dom w Dobrej stał się miejscem kontaktowym dla antyhitlerowskiego ruchu oporu. Na komendanta ZCZ Dobra wyznaczył Władysława Pawlaka (zmarł w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie w 1943 r.) Antoni Gryzina Lasek zaprosił do willi w Dobrej „kata Sądecczyzny” szefa Gestapo Heinricha Hammana, najprawdopodobniej w celu przekupienia, za spokój i rezygnację z terroru. Na skutek nieostrożności jednego z jego współpracowników, tłumacza na Gestapo, Antoni Gryzina Lasek został 18 stycznia 1941 roku aresztowany w Dobrej przez Gestapo. Razem z nim aresztowani zostali Aleksander Osuchowski i łącznik Komendy Głównej ZCZ w Warszawie Stanisław Koziełł Poklewski. Od 1939 roku proboszczem parafii w Dobrej był ks. Edward Wojtusiak, współpracujący z ZCZ. Proboszcz został aresztowany 21 stycznia 1941 roku, trzy dni po aresztowaniu komendanta ZCZ Antoniego Gryziny Laska.


W poszukiwaniu ludzi godnych szacunku i upamiętnienia, natrafiłem przed laty na bardzo wówczas ubogie informacje o mjr. Antonim Gryzienie – Lasku, pierwszym organizatorze konspiracji antyhitlerowskiej na Nowosądecczyźnie. Informacja o jego bohaterskiej śmierci, wydobyta ze wspomnień szefa Gestapo w Nowym Sączu, wstrząsnęła mną i zainspirowała mnie do podjęcia poszukiwań dalszych informacji o tym dzielnym człowieku. Sądzę, że historia o nim i podobnych jak On nie powinna zapomnieć!


Wody mineralne w Szczawie W 1929 roku sprzedał swoją kamienicę w Warszawie i przeniósł się z rodziną do Szczawy. Kupił tam kilka działek: od Jana Farona, Wojciecha Madonia, Franciszka Opyda, Jana Chlipały, Michała Farona i Bartłomieja Mikołajczyka. Na jednej z nich rozpoczął budowę domu rodzinnego (dziś istnieją tylko porośnięte chwastami i mchem resztki murów tego domu). Na pozostałych działkach rozpoczął badania balneologiczne. Rozpoczął wiercenia tam, gdzie „owce najchętniej skubały trawę”[2]. Próbki skał i wody wysyłał do analizy w Warszawie. Wyniki tych badań potwierdziły, że Szczawa jest bogata w źródła szczawy alkaliczno-słone, żelaziste i alkaliczno-siarkowe o dużym stężeniu.
Źródła szczawskie znane były już wcześniej, wspominał o nich w XV wieku Jan Długosz, badał je m.in. Baltazar Hacquet (w latach 1788–1795 dokonał klasyfikacji i opisu ich właściwości), w 1818 roku pisał o nich Stanisław Staszic.
Antoni Gryzina-Lasek wybudował szereg ujęć wody mineralnej:
pierwsze wybudowane ujęcie (w 1932 roku) zostało nazwane „Hanna” od imienia żony Antoniego Gryziny-Laska drugie – „Dziedzilla” – od imienia córki (Zdzisława, Dzidzia), również w 1932 roku trzecie – „Krystyna”, na cześć drugiej córki (wybudowane w 1938 roku, tuż przy obecnej drodze z Mszany Dolnej do Zabrzeży) kolejne dwa zdroje powstały w dolinie Głębieńca: „Lech” od imienia syna i „Legun” – od potocznej nazwy legionisty Piłsudskiego. We wsi istnieje jeszcze źródło „Szczawa I”.